Συνέντευξη του Υφυπουργού Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων κ. Ι. Πανάρετου στο Κανάλι 1 του Πειραιά στην εκπομπή «Πολίτης Κέιν» (Γιάννης Πολυμενέας, Γιάννης Καραλόγος, Κωνσταντίνα Πετούση και Αγγελική Δημοπούλου), Σάββατο 16/1/10

Δημοσιογράφος: Κύριε Υπουργέ μας, κύριε Ιωάννη Πανάρετε, καλή σας ημέρα, να είστε καλά, χρόνια πολλά, καλή χρονιά.
Πανάρετος: Καλό σας μεσημέρι, καλή χρονιά και ό,τι επιθυμείτε.
Δημοσιογράφος: Σας ευχαριστούμε, για άλλη μια φορά, που είσαστε κοντά μας.
Δημοσιογράφος: Και τουλάχιστον 35 αιτήματα είχαμε για να ξαναβγείτε στον αέρα…
Πανάρετος: Πόσα είπατε;
Δημοσιογράφος: Τριάντα πέντε περίπου…
Πανάρετος: Α, λίγα είναι!
Δημοσιογράφος: Λίγα είναι, αλλά στον δρόμο που συναντάμε είναι πάρα πολλοί. Υπάρχει καμμία ελληνική κυβέρνηση, μετά τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους, που να μην έχει δανειστεί κύριε Υπουργέ; Για πέστε μου, γιατί εμείς ψάξαμε και δεν υπάρχει καμμία κυβέρνηση.
Πανάρετος: Και εγώ, από ό,τι ξέρω, δεν υπάρχει καμία τέτοια κυβέρνηση.
Δημοσιογράφος: Επομένως, το ζήτημα είναι, πώς να το πούμε, λογιστικό; Είναι μια διαρκής λογιστική αμαρτία της Ελλάδας;
Πανάρετος: Δεν είναι μια διαρκής λογιστική αμαρτία, γιατί πιστεύω ότι οι περισσότερες χώρες στον κόσμο δανείζονται. Αυτό που έχει συμβεί αυτή την εποχή, λόγω κυρίως της πολιτικής των τελευταίων χρόνων αλλά και άλλων προβλημάτων που μας κατατρέχουν επί πολύ περισσότερα χρόνια, είναι ότι η αξιοπιστία και το κύρος της χώρας έχει τρωθεί. Και αυτό δυσκολεύει την συνεργασία της Ελλάδας με τους διεθνείς οργανισμούς και την αποδοχή των προτάσεων που η Ελλάδα κάνει.
Δημοσιογράφος: Μιας και αναφέρατε το θέμα της αξιοπιστίας, θα ήθελα να σας ρωτήσω για τις εκτιμήσεις των ξένων οίκων και τα δημοσιεύματα που τώρα τελευταία μας αποδομούν ως χώρα, αλλά για ποιόν λόγο συμβαίνει αυτό, γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει τόσο πολύ; ,
Δημοσιογράφος: Και είναι μια κρύο μια ζέστη, δηλαδή δύο μέρες πριν, δύο μέρες μετά διαφορετικά.
Πανάρετος: Είναι δύσκολο να δοθεί μια πολύ σύντομη απάντηση σε αυτή σας την ερώτηση, η οποία είναι πολύ ενδιαφέρουσα και κρίσιμη. Είχα γράψει ένα σχόλιο στο blog μου.
Δημοσιογράφος: Ναι το έχουμε διαβάσει, γι’ αυτό.
Πανάρετος: Είναι, νομίζω, πολλαπλές οι εκφάνσεις αυτού του προβλήματος. Δεν είμαι από κείνους που υποστηρίζουν τις συνωμοτικές θεωρίες ότι οι οίκοι αυτοί έχουν την πρόθεση να κάνουν το α ή το β κακό. Όμως, είναι βέβαιο ότι ο τρόπος που λειτουργούν αυτοί οι διεθνείς οίκοι και που αξιολογούν δεν είναι διαφανής. Οι διεθνείς αυτοί οίκοι έχουν χρηματοδότηση. Εάν δεν ξέρουμε ποιοι είναι οι χρηματοδότες τους, δεν είναι εύκολο να αξιολογήσουμε και τις αξιολογήσεις που κάνουν. Είναι, λοιπόν, απαραίτητη, όχι μόνο για αυτούς τους διεθνείς οίκους αλλά και για πολλές άλλες δραστηριότητες, τόσο της διεθνούς σκηνής όσο και στη χώρα μας, η διαφάνεια. Είναι ένα απαραίτητο στοιχείο ώστε να μπορούν να αξιολογούνται και οι «αξιολογούντες». Αυτή είναι η μία πλευρά.
Η δεύτερη, πιο επιστημονική, πλευρά, είναι ότι αυτοί οι διεθνείς οίκοι, όπως και πολλοί άλλοι, στηρίζουν τις προβλέψεις και αξιολογήσεις τους σε μια σειρά από επιστημονικά μοντέλα, οικονομετρικά μοντέλα, και προβλέψεις που κάνουν. Σας μιλάει ένας άνθρωπος που η επιστήμη του έχει να κάνει με τις προβλέψεις.
Δημοσιογράφος: Μα και γι’ αυτό σας ρωτάμε.
Πανάρετος: Σας ευχαριστώ και σας λέω ότι αυτές οι προβλέψεις είναι πολύ δύσκολο να γίνουν με τρόπο που να διασφαλίζει την ακρίβειά τους. Σε μερικές περιπτώσεις, αυτές οι προβλέψεις οδηγούνται σε αποτελέσματα που συνάδουν με την πρόβλεψη, σε άλλες όμως αποκλίνουν πολύ. Θα σας πω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ο Στίγκλιτς είχε πει σε μια ομιλία του ότι πολλές χώρες της Αφρικής οδηγήθηκαν σε οικονομική κατάρρευση όχι λόγω των οικονομικών τους μεγεθών, αλλά λόγω των μέτρων που τους επέβαλε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για να τους χρηματοδοτήσει και τελικά αποδείχθηκε ότι οι προτάσεις και οι όροι που επέβαλε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο είχαν στηριχθεί σε μοντέλα τα οποία ήταν λανθασμένα. Και ξέρετε, είναι ένα πράγμα να χρησιμοποιείται ένα μοντέλο για να προβλέπεις την πρόγνωση του καιρού ή να προβλέπεις το αποτέλεσμα κάποιων αγώνων, και ένα άλλο πράγμα ολόκληρη η οικονομία μιας χώρας να εξαρτάται σε τόσο μεγάλο βαθμό από τέτοιες προβλέψεις.
Και ένα τελευταίο σχόλιο. Σε σχέση με τις προβλέψεις, έχουμε και το εξής παράδοξο: Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που είναι ο μεγαλύτερος οικονομικός οργανισμός της Ευρώπης, επειδή αδυνατεί η ίδια να έχει αξιόπιστες προβλέψεις, ή αν θέλετε δεν επιθυμεί να εμπλακεί σε μια τέτοια λογική προβλέψεων που μπορεί να αποδειχθούν λάθος, βασίζει τις πολιτικές της σε προβλέψεις τέτοιων ιδιωτικών εταιριών. Αυτά όλα είναι προβλήματα που δεν έχουν να κάνουν μόνο με την Ελλάδα, έχουν να κάνουν με τον γενικότερο τρόπο που έχει διαρθρωθεί το διεθνές νομισματοπιστωτικό σύστημα και που προκαλεί τις αντιδράσεις, όπως και αυτές που είδατε, νομίζω χθες ή προχθές και από τον Πρόεδρο της Αμερικής τον Ομπάμα ο οποίος είπε ότι κάναμε ό,τι κάναμε με τις τράπεζες και τώρα βλέπουμε ότι εκείνες απλώς ξαναδίνουν τα χρήματα, να χρησιμοποιήσω τον όρο του συρμού, στα golden boys.
Δημοσιογράφος: Κύριε Υπουργέ, μελετώντας την σύγχρονη ελληνική ιστορία, αρκεί να δούμε την συμπεριφορά των δανειστών μας, δηλαδή από τον προ – προηγούμενο αιώνα, θα καταλάβουμε και τον ρόλο τους και την συμπεριφορά τους, πράγμα που διαμορφώνει όμως εδώ μια ψυχολογία στους ανθρώπους που φεύγουν από την ουσία των πραγμάτων. Να, η μητέρα μου κάθεται κάθε μέρα και κοιτάει και μιλάει για το έλλειμμα, δεν το ήξερε προηγουμένως. Αυτό τώρα διαμορφώνει τη συμπεριφορά των πολιτών.
Δημοσιογράφος: Όχι μόνο των πολιτών, αλλά και της κυβέρνησης και του Γιώργου Παπανδρέου.
Πανάρετος: Τώρα θίγετε πάλι ένα άλλο, πολύ ουσιαστικό θέμα. Ο τρόπος που διαμορφώνεται η γνώμη των πολιτών, πολλές φορές επηρεάζεται, ή γίνεται προσπάθεια ή συμβαίνει αυτό το πράγμα, από τον τρόπο που υπεραπλουστεύονται τα διλήμματα. Τίθενται δηλαδή διλήμματα, γιατί έτσι λειτουργούν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Δεν λέω ότι αυτό γίνεται από κακή πρόθεση, αλλά σε ένα πρόγραμμα που έχει πολύ λίγο χρόνο να αφιερώσει σε ένα θέμα, διευκολύνει την επικοινωνία του μέσου με τον κόσμο να παρουσιάζει τα πράγματα άσπρο – μαύρο. Μπορώ να σας πω παραδείγματα τέτοια για την παιδεία, μπορώ να σας πω για όλες τις εκφάνσεις της ζωής. Αυτή όμως η παρουσίαση αναδεικνύει τα δευτερογενή προβλήματα και δεν ασχολείται με τα πρωτογενή προβλήματα τα οποία έχουν ως αποτέλεσμα τα δευτερογενή. Αυτό είναι ενδεχόμενο να δημιουργήσει μια ψυχολογία στην κοινή γνώμη. Έχει όμως ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αν κανείς κοιτάξει τις δημοσκοπήσεις που έχουν δημοσιοποιηθεί και άλλες που εγώ έχω υπόψη μου που δεν έχουν δημοσιοποιηθεί, ότι η κοινή γνώμη εξακολουθεί με το κριτήριο που έχει να δείχνει εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση ανάλογη ή σχεδόν ανάλογη με αυτήν που έδειξε στις εκλογές και να μην έχει παρασυρθεί από ένα αρνητικό κλίμα ή που διαμορφώνεται ή που εμφανίζεται.
Δημοσιογράφος: Θα μπορούσαμε να πούμε το ίδιο, κύριε Υπουργέ, και για την υπομονή των πολιτών; Είναι συνυφασμένο το ότι δείχνουν εμπιστοσύνη με το ότι μπορούν να κάνουν υπομονή; Διότι ο πρωθυπουργός εμφανίστηκε αποφασισμένος να προχωρήσει στις τροποποιήσεις και αλλαγές που έχει ανάγκη η χώρα, το εγχείρημα είναι δύσκολο και μπορεί να αποδώσει μόνο μακροπρόθεσμα. Μπορούμε να πούμε το ίδιο και για την υπομονή των πολιτών πιστεύετε;
Πανάρετος: Θα σας πω. Τόσο εγώ, όσο φαντάζομαι και οποιοσδήποτε ασχολείται με τα κοινά, θα ήταν ευτυχής να είχε στα χέρια του έναν μετρητή υπομονής να μπορεί να μετράει την υπομονή των πολιτών. Αλλά δύο πράγματα έχουν ενδιαφέρον. Το ένα είναι ότι αυτή τη στιγμή φαίνεται ότι εξακολουθεί να υπάρχει η υπομονή και πιστεύω ότι η υπομονή- και αυτό είναι μια δική μου εκτίμηση, αν θέλετε- σχετίζεται με την αποφασιστικότητα του πρωθυπουργού στην οποία αναφερθήκατε. Αυτό είναι το ένα στοιχείο. Και το δεύτερο είναι η εμπιστοσύνη που αποπνέει ο ίδιος ο πρωθυπουργός για τις επιδιώξεις που έχει και τις αλλαγές που θέλει να κάνει. Ξέρετε, με έναπρωθυπουργό που κάθεται τέσσερις ώρες και απαντάει σε οποιαδήποτε ερώτηση, εκτιμώ ότι δεν θα υπήρχε ερώτηση που κάποιος θα ήθελε να την κάνει και δεν τέθηκε στην συνέντευξη που έδωσε.
Δημοσιογράφος: Είναι ρεκόρ αυτό. Οι τέσσερις ώρες του Γιώργου Παπανδρέου είναι ρεκόρ.
Πανάρετος: Έτσι νομίζω. Επομένως, ο πρωθυπουργός δείχνει, όπως είδατε, να έχει και ένα άλλο χαρακτηριστικό που δεν έχει προσεχθεί αρκετά. Ο πρωθυπουργός εμφανίζει ένα νέο μοντέλο ηγεσίας στην χώρα. Το μέχρι τώρα μοντέλο ηγεσίας πρωθυπουργού στην χώρα ήταν το μοντέλο του «πατέρα – αφέντη», αυτού ο οποίος τα ξέρει όλα και αυτός ο οποίος χτυπάει το χέρι στο τραπέζι και λύνει τα προβλήματα. Ο σημερινός πρωθυπουργός έχει μια άλλη προσέγγιση, προσπαθεί να πείσει, να εξηγήσει και ταυτόχρονα να είναι ένας άνθρωπος όπως όλοι μας, να πει «ναι, κάνουμε λάθη αλλά ο στρατηγικός μας στόχος είναι αυτός». Και αν γίνονται κάποια λάθη και εκφράζονται διαφωνίες, δεν θα πει σε έναν υπουργό «μα μην μιλάς έτσι διότι αυτή είναι η γραμμή», επιτρέπει να διατυπώνονται οι απόψεις. Αυτό είναι ένα διαφορετικό μοντέλο και ελπίζω και πιστεύω ότι αν αυτό το μοντέλο επικρατήσει και γίνει αποδεκτό και μακροχρόνια θα έχουμε αλλάξει ένα πολύ βασικό στοιχείο στον τρόπο που λειτουργεί η κοινωνία μας, την αποδοχή δηλαδή του διαλόγου, της συζήτησης, της διαβούλευσης, της αμεσότητας και στην απομάκρυνση του μοντέλου του «παντογνώστη» και του πανίσχυρου ο οποίος αποφασίζει και ό,τι πει γίνεται χωρίς καμία απόκλιση.
Δημοσιογράφος: Μα μόλις τώρα ορίσατε και την έννοια της παιδείας, που σας αφορά.
Πανάρετος: Είναι φυσικό, μετά από τόσα χρόνια ενασχόλησης…
Δημοσιογράφος: Εμείς τώρα, κύριε Υπουργέ, που υποτίθεται λόγω καταγωγής, λόγω ιστορίας το επίπεδο της παιδείας μας, όχι από τους τίτλους σπουδών-γιατί δεν είναι παιδεία οι τίτλοι σπουδών, άλλα πράγματα είναι παιδεία- τι έχετε στο μυαλό σας, πώς βλέπετε ότι μπορεί να αλλάξει αυτή η υπόθεση;
Πανάρετος: Τι έχω στο μυαλό μου;
Δημοσιογράφος: Και η κυβέρνηση και ο Γιώργος Παπανδρέου, ξέρουμε ότι συζητάτε με τον Γιώργο Παπανδρέου γι’ αυτό.
Πανάρετος: Ξέρετε, ο ίδιος ο πρωθυπουργός έχει ασχοληθεί τόσο πολύ με θέματα παιδείας, που αμφιβάλλω αν άλλος πρωθυπουργός της χώρας έχει ασχοληθεί τόσο πολύ, αλλά – χωρίς να φανεί αυτό ή να εκληφθεί ως το ότι είμαι ένας υφυπουργός της κυβέρνησης- το λέω αυτό για τον πρωθυπουργό, γνωρίζοντας τον άνθρωπο τόσα χρόνια…
Δημοσιογράφος: Αυτό ακριβώς λέμε.
Πανάρετος: … ξέρω το ενδιαφέρον που έχει. Δεν είναι τυχαίο, ξέρετε, ότι στην συνάντηση που είχαμε προ ημερών η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας με τον πρωθυπουργό, μείναμε και συζητούσαμε επί πέντε σχεδόν ώρες. Δεν ξέρω πόσες φορές πρωθυπουργός έχει καθήσει να συζητήσει επί μακρόν για θέματα παιδείας σε έναν τόσο στενό κύκλο. Αυτό, λοιπόν, που σας είπα προηγουμένως και αυτό που εσείς χαρακτηρίσατε ως μια γενικότερη προσέγγιση παιδείας, είναι και αυτό που ο πρωθυπουργός και εμείς που μας έχει αναθέσει την ευθύνη πρέπει να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε στην παιδεία. Δεν είναι να παρουσιάσουμε νόμους, διατάξεις, διατάγματα, υπουργικές αποφάσεις. Είναι να διαμορφώσουμε ένα καινούργιο πνεύμα στην εκπαίδευση, να δούμε τα πράγματα από μια άλλη οπτική γωνία, όπου αφενός μεν, όπως στο γενικό πολιτικό επίπεδο το σύνθημα είναι «πρώτα ο πολίτης», έτσι και στο επιμέρους επίπεδο της παιδείας το σύνθημα είναι «πρώτα ο μαθητής». Και μην νομίζετε ότι μιλάω θεωρητικά, δεν είμαι ένας άνθρωπος που μιλάει θεωρητικά. Όταν κανείς ξεκινάει από αυτή την βασική αρχή, στην συνέχεια καθορίζει όλες του τις πολιτικές και τις ενέργειες με βάση αυτή την βασική αρχή. Πώς δηλαδή θα εξυπηρετείται, για παράδειγμα το εκπαιδευτικό σύστημα, οι τοποθετήσεις των εκπαιδευτικών πώς θα εξυπηρετούν το εκπαιδευτικό σύστημα και τον μαθητή και όχι άλλες παραμέτρους, εξ ίσου σημαντικές, όπως είναι το να εξυπηρετούνται οι καθηγητές. Αυτά πρέπει να έρχονται σε δεύτερη φάση και μοίρα, και όχι ο μαθητής, ο οποίος χρειάζεται να έχει τον δάσκαλο κοντά του, πρέπει να διαμορφώνει μια σχέση εμπιστοσύνης με το δάσκαλό του, να τον βλέπει ως ένα πρότυπο και να μπορεί να αντλεί από κείνον στοιχεία που θα τον βοηθήσουν να διαμορφώσει προσωπικότητα.
Δημοσιογράφος: Και άλλη μια ερώτηση. Επειδή μιλήσατε πριν για την διαβούλευση, μάλλον για την διάθεση για διαβούλευση του πρωθυπουργού, το open government, η ανοικτή διακυβέρνηση πώς κινείται μέχρι τώρα;
Δημοσιογράφος: Και είστε πολιτικά υπεύθυνος για την ανοικτή διακυβέρνηση.
Πανάρετος: Υπάρχουν δύο διαστάσεις και σε αυτό το θέμα. Υπάρχει η γενική, η στόχευση, ο σκοπός, η προσέγγιση που θέλουμε να πετύχουμε και υπάρχουν οι επί μέρους εκφάνσεις αυτής της διαδικασίας. Φοβάμαι ότι, όπως είπατε και εσείς προηγουμένως, σε πολλές από τις περιπτώσεις η έμφαση δίνεται στα επί μέρους και στα δευτερογενή. Το Χ πρόσωπο, αν ο κύριος Κουτούπης θα έπρεπε να επιλεγεί ή όχι, εάν επιλέγει κάποιος γενικός γραμματέας ο οποίος ήταν ήδη στέλεχος του ΠΑΣΟΚ,και αν επιλέγει ο Α ή ο Β. Εκεί πιστεύω ότι έχουμε κάνει βήματα, αναφέρθηκε σε αυτό και ο πρωθυπουργός στην συνέντευξη του, πιστεύω ότι έχουμε κάνει λάθη, πιστεύω ότι υπάρχουν πράγματα που θα μπορούσαν να γίνουν καλύτερα. Όμως θα ήθελα, αν μου επιτρέπετε, να σας δώσω την βασική, την ουσιαστική προσέγγιση και θα ήθελα να σας πω ότι νομίζω ότι ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχει συμβεί αυτό που συμβαίνει σήμερα.
Πάμε να αλλάξουμε μια αντίληψη και νοοτροπία για την νομή της εξουσίας, μια αντίληψη και νοοτροπία που κρατά από την εποχή της τουρκοκρατίας. Αυτός ο τρόπος είναι ένας τελείως διαφορετικός τρόπος, μια διαφορετική προσέγγιση. Είναι φυσικό, λοιπόν, ότι σε μια τέτοια βαθειά αλλαγή στον τρόπο που λειτουργεί η δημόσια διοίκηση, που δεν αναφέρεται, ξέρετε, σε ένα επίπεδο ενός σχολείου ή ενός δήμου, αναφέρεται στον κεντρικό πυρήνα της κυβέρνησης. Είναι, λοιπόν, φυσικό να υπάρχουν αδυναμίες, να υπάρχουν και αντιστάσεις, να υπάρχουν και δυσκολίες και καθυστερήσεις. Όμως μπήκε μπροστά μια διαδικασία που πιστεύω ότι δεν πρόκειται να γυρίσει πίσω. Πιστεύω ότι την επόμενη φορά θα γίνει πολύ καλύτερα και πιστεύω ότι αυτό θα αποτελέσει πια, επίσης, έναν νέο τρόπο που θα λειτουργεί το κράτος στον πυρήνα του, στην άσκηση της διακυβέρνησης και της εξουσίας.
Δημοσιογράφος: Πάντως τα πρώτα βήματα, οι πρώτες εκτιμήσεις μάλλον θα λέγαμε ότι είναι θετικές, ότι ο κόσμος- δεν ξέρω, εσείς να μας το επιβεβαιώσετε- ανταποκρίνεται και ότι υποστηρίζει την ανοικτή διακυβέρνηση.
Πανάρετος: Είναι και αυτό που λέτε, επίσης ενδιαφέρον διότι, ενώ πολλές φορές σε αρκετά μέσα ενημέρωσης γίνεται κριτική και υπάρχει γκρίνια, σας είπα σε πολλές περιπτώσεις δικαιολογημένη…
Δημοσιογράφος: Η πλειονότητα όμως το πιστεύει αυτό, να το έχετε υπόψη σας, δεν ξέρω αν το έχετε διαπιστώσει και εσείς.
Πανάρετος: Μα το έχω διαπιστώσει από τις δημοσκοπήσεις από τους πολίτες και βλέπω επίσης από τα σχόλια των πολιτών στο blog μου, που και στις περιπτώσεις εκείνες όπου εμφανίζεται ή διατυπώνεται μια πικρία, διατυπώνεται ένα παράπονο, υπάρχει, έχει γίνει βαθειά κατανοητό και αντιληπτό ότι αλλάζουμε μια πολύ σημαντική διάσταση του τρόπου λειτουργίας του κράτους. Και πολλές φορές εγώ πρέπει να σας πω ότι σε στιγμές κούρασης ή κάποιας πικρίας που κάτι δεν πάει καλά, παίρνω ένα τέτοιο μήνυμα και παίρνω καινούργιες δυνάμεις και λέω πρέπει να προχωρήσουμε ανεξάρτητα από το τι συμβαίνει σε μια συγκεκριμένη περίπτωση.
Δημοσιογράφος: Είπατε διατυπώνονται κάποια παράπονα, αν κατάλαβα καλά, τι εννοείται ακριβώς;
Πανάρετος: Κοιτάξτε ένας πολίτης, λέει για παράδειγμα, ότι επιλέξατε τον τάδε, του οποίου το βιογραφικό δεν είναι σημαντικό. Αυτό είναι κάτι που χρειάζεται κανείς να απαντήσει. Λέμε πολλές φορές, το είπε και ο ίδιος ο πρωθυπουργός νομίζω, ότι εδώ έχουμε μια πολύπλοκη διαδικασία αξιολόγησης. Δεν είναι εύκολο και δεν πρέπει κανείς να μείνει μόνο σε τυπικά προσόντα, θα πρέπει να αξιολογήσει πώς το στέλεχος αυτό, ιδιαίτερα όταν μιλάμε για έναν γενικό γραμματέα, πώς θα μπορέσει να βοηθήσει περισσότερο στη σωστή λειτουργία της μονάδας στην οποία θα συμμετέχει. Εκεί, λοιπόν, αξιολογείται το πρόσωπο αυτό, και ξέρετε και κάτι, η πολιτική έχει ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο. Αξιολογείται η κάθε επιλογή και η κάθε δραστηριότητα σε πολύ βραχύ χρονικό διάστημα. Δεν χρειάζεται να περάσουν χρόνια όπως για να αξιολογήσεις ένα εμβόλιο για παράδειγμα. Το βλέπεις. Λοιπόν ο άνθρωπος που θα επιλεγεί, ιδιαίτερα όταν ξεφεύγει λίγο από αυτό που θα μπορούσε κανείς να πει ότι αυτό είναι εκείνο που θα θέλαμε, θα κριθεί. Και θα δούμε και τους αξιολογητές, δηλαδή αυτούς που έκαναν την επιλογή και τον αξιολογηθέντα για να δούμε πώς αποδίδει. Δεν είναι εύκολο σε κάθε περίπτωση να πει κανείς ότι κάνει μια επιλογή που θα είναι η τέλεια. Και πρέπει να σας πω και κάτι ακόμα. Αυτή η διαδικασία που ακολουθούμε τώρα έχει και το εξής μειονέκτημα το οποίο το ξέραμε από την αρχή, αλλά παρόλα αυτά προχωρήσαμε. Ευχαριστείς έναν και δυσαρεστείς τουλάχιστον εκατό. Ευχαριστείς αυτόν που επιλέγεις και δυσαρεστείς όλους τους υπόλοιπους. Όταν λοιπόν ακολουθείς αυτή την διαδικασία έχεις αυτόν τον κίνδυνο γιατί, ξέρετε, όταν η διαδικασία δεν είναι ανοικτή και απλώς κάποιος επιλέγει κάποιον συνεργάτη του ή κάποιον που ξέρει, οι υπόλοιποι αφού δεν έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον, δεν είναι υποψήφιοι…
Δημοσιογράφος: Δεν πάνε να εκφράσουν την δυσαρέσκεια.
Πανάρετος: Ακριβώς.
Δημοσιογράφοι: Κύριε Υπουργέ να σας ευχαριστήσουμε πολύ και ελπίζουμε να σας ξανα-έχουμε και ζωντανά στο στούντιο.
Πανάρετος: Εγώ θέλω να σας ευχαριστήσω και για έναν πρόσθετο λόγο, ότι παρά την πίεση του χρόνου που έχει συνήθως ένα ραδιόφωνο, επιτρέπετε στον συνομιλητή σας να διατυπώσει την άποψή του συνολικά και συγκροτημένα, χωρίς να χάνει τον ειρμό της σκέψης του.